De 3 liefdestalen of instincten.

Begrijp me dan toch! – Handboek voor sterkere, liefdevolle relaties van Sandra De Clercq gaat over de 3 menselijke instincten, nl. zelfbehoudend, sociaal en seksueel. Ieder van ons heeft een dominant instinct dat aangeboren is. Als je weet welke instincten er zijn, geeft dat inzicht in reacties die misschien op het eerste zicht irrationeel lijken. Deze kennis kan je helpen om jezelf en je naasten beter te begrijpen. Je kan leren anticiperen op de reacties van je instinct en op een andere manier relateren wat leidt tot sterkere, liefdevolle relaties. Lees verder om antwoorden te krijgen op relatievragen die je je wellicht al heel lang stelt…

Ons brein bestaat uit 3 lagen.

Om onze instincten te begrijpen is het nodig dat we eerst naar ons brein kijken. Dat bestaat uit 3 lagen: het reptielenbrein, het zoogdierenbrein of peuterbrein en het mensenbrein of volwassenenbrein. Het reptielenbrein is verantwoordelijk voor onze primaire overlevingsdrang, of de vecht-, verstijf- of vluchtreactie. Het zoogdierenbrein of peuterbrein bevat onze emoties, ons geheugen en onze persoonlijkheid. We kennen dit ook als het limbisch systeem, wat verantwoordelijk is voor onbewuste processen. Ten slotte is er het volwassenenbrein dat we nodig hebben om rationeel te redeneren, informatie bewust te verwerken en automatische gedragspatronen van ons peuterbrein bij te sturen.

Een instinct is als het ware een overlevingsstrategie. Belangrijk om te weten is dat geen enkel instinct beter is dan het andere. De drijfveer is immers altijd hetzelfde, namelijk overleven.

Kenmerken van elk instinct.

• Zelfbehoudend:

Mensen met een zelfbehoudend instinct focussen op zichzelf en hun eigen lichaam. Ze zijn ervan overtuigd dat de beste overlevingsstrategie is om alleen te overleven en hechten veel belang aan eten, energie en geld. Ze willen zich vooral veilig en beschermd voelen en vertrouwen hiervoor in de eerste plaats op zichzelf. Autonomie is voor hen bijgevolg cruciaal. Hun zintuigen zijn overigens gevoelig, ze merken geluiden, geuren, lichtintensiteit en temperatuurschommelingen meteen op. Daardoor houden ze van rust, stilte en comfort. De focus ligt bovendien op het eigen nest, op de eigen familie. Hun ergste angsten zijn vooral leven in onzekerheid, armoede, gevaar in hun omgeving, een slechte gezondheid of verlies van hun autonomie.

• Seksueel:

Mensen met een seksueel of één op één instinct focussen op connectie met hun partner. Dit heeft helemaal niets met seks te maken, maar met intimiteit, chemie en passie. Ze willen versmelten met de partner en één worden, waarbij hun belangrijkste wapen hun aantrekkelijkheid is. Ze gaan bijgevolg eerder geld uitgeven aan hun uiterlijk dan mensen met een ander instinct. Ze houden van diepgaande conversaties en emotionele connectie. In een relatie zoeken ze in eerste instantie eerder naar intensiteit dan naar rust. Hun ergste angsten zijn vooral het verlies van aantrekkingskracht, disconnectie, een relatie loslaten of hun partner onwaardig zijn.

• Sociaal:

Mensen met een sociaal instinct zijn ervan overtuigd dat ze meer kans hebben om te overleven in groep, “samen sterk”. Sociaal is in deze context geen synoniem voor extravert, het draait eerder om sociale interacties in kaart te brengen. Ze slagen er snel in de gemeenschappelijkheden binnen een groep te ontdekken en voelen zich veilig als ze tot een groep behoren. Daarnaast worden ze geraakt door maatschappelijke thema’s zoals politiek of het klimaat. Ze voelen zich sterk verantwoordelijk om de groep waartoe ze behoren samen te houden en nemen vaak het initiatief om af te spreken. In een relatie hebben ze de vrijheid nodig om genoeg tijd met vrienden door te brengen of hun sociaal engagement te vervullen. Hun ergste angsten zijn eenzaamheid, buitengesloten worden, minderwaardigheid en afzondering.

Wat is jouw instinct?

Heb je al een idee in welk instinct jij je het meest herkent? Wanneer aan ons dominant instinct voldaan is, hebben we toegang tot het instinct dat als tweede het meest aanwezig is in onze persoonlijkheid. Indien jouw dominant instinct bijvoorbeeld zelfbehoudend is en aan je noden op vlak van financiën, autonomie en je lichaam is voldaan, heb je voldoende energie over om de troeven van je onderliggend instinct aan te spreken. Als dat 2de instinct seksueel is, kan dat bijvoorbeeld het aangaan van een diepgaand gesprek zijn.

Idealiter brengen we onze 3 instincten zoveel mogelijk in balans zodat we tot alle drie toegang hebben. Dit vergt echter een grote mate van bewustzijn, inspanning en aandacht.

Alle instincten zijn overigens combineerbaar in een relatie, zolang beide partners bereid zijn zichzelf objectief in vraag te stellen en van elkaar te leren. Voor meer diepgaande informatie over de sterktes en valkuilen van de verschillende combinaties verwijs ik graag naar het boek. Ook de band tussen ouder en kind wat de instincten betreft, komt aan bod.

De troeven en valkuilen van elk instinct.

In onze samenleving hebben we de 3 instincten nodig om een mooie balans te creëren. Zo is het ook in onze eigen persoonlijkheid.

• Zelfbehoudend:

Wat kunnen we van hen leren? Zelfzorg. Grenzen durven stellen. Efficiëntie. Goed beheer van financiën en verzekeringen.

Wat is hun grootste valkuil? Hun identiteit verbinden aan materiële zaken. Zich niet durven overgeven aan de liefde uit angst om hun autonomie te verliezen.

• Seksueel:

Wat kunnen we van hen leren? Mensen met een seksueel instinct zijn vaak creatief, betoverend, speels en trekken op die manier anderen aan. Ze beschikken over een natuurlijk talent in actief luisteren, oogcontact maken en hun kwetsbaarheid delen.

Wat is hun grootste valkuil? Zichzelf te sterk identificeren met de relatie. Dit lijkt op het eerste zicht romantisch maar komt eerder voort uit een egoïstische drijfveer dan uit liefde. Tenzij ze heelheid in zichzelf als individu kunnen vinden, lopen ze de kans afhankelijk te worden en slechts voorwaardelijk liefde te geven. Op die manier saboteren ze zelf hun relaties. Zelfliefde is dus de grootste les voor hen.

• Sociaal:

Wat kunnen we van hen leren? Netwerken. Dienstbaarheid, anderen helpen. Zich kunnen aanpassen aan de noden van een groep, het groepsbelang is immers groter dan het eigenbelang. Een steentje bijdragen aan het grotere geheel door bijvoorbeeld vrijwilligerswerk te doen, bloed te geven,… Bovendien zorgen ze vaak voor de luchtige, humoristische noot.

Wat is hun grootste valkuil? Hun eigenwaarde laten afhangen van de status die ze hebben binnen een groep. Ze durven zich soms laten verleiden door een populariteitsstrijd. Het gevaar bij sociale instincten is over-identificatie met een groep dat zich kan uiten in racisme, hooliganisme,… Het grote verschil met het seksuele instinct is dat sociale instincten hun groepen uitkiezen, waarbij mensen met het seksuele instinct hun individuen uitkiezen.

Instincten uiten zich in liefdestalen.

Vooral in panieksituaties wordt ons instinct getriggerd. Deze informatie is zeer waardevol in relaties, omdat je je instinct vooral gaat projecteren op mensen die dicht bij je staan. Je kunt het als het ware bekijken als een liefdestaal.

Hoewel onze partner misschien een heel andere liefdestaal heeft, tonen we liefde op de manier waarop we zelf graag liefde ontvangen. Nochtans kan het niet afstemmen van je liefdestaal op die van je partner als gevolg hebben dat die zich afgewezen of niet gezien voelt.

Vanuit onze realiteit geven we constant een interpretatie aan feiten. We geloven immers onze partner te kennen en zelfs te weten wat hij of zij denkt. Onderzoek heeft echter uitgewezen dat mensen die aan persoonlijke ontwikkeling doen zichzelf misschien voor een luttele 10% kennen, laat staan dat we onze partner door en door kennen.

Blijf nieuwsgierig.

De uitdaging is om nieuwsgierig te blijven en je partners gedrag niet meteen te interpreteren vanuit jouw realiteit. Gedrag kan immers op het eerste zicht irrationeel lijken, waardoor we over de ander gaan oordelen en op onbegrip stoten. Pas als we dieper gaan kijken naar de angsten die bij onze partner worden uitgelokt en naar de drijfveer voor hun gedrag, kunnen we begrip opbrengen voor schijnbaar irrationele reacties.

Naar sterkere, liefdevolle relaties dankzij ons volwassenenbrein.

De sleutel naar sterkere, liefdevolle relaties is de automatische en onbewuste reacties van ons peuterbrein herprogrammeren door het bewust inzetten van ons volwassenenbrein. We gaan dus nieuwe gewoonten installeren door nieuwe automatische reacties aan te maken in onze hersenen. De eerste stap is onszelf objectief te observeren.

Wees je alert wanneer je peutergedrag opspeelt. Op dat moment maak je van je partner immers de vijand en is een constructieve oplossing moeilijk.

Stel jezelf bewust de vraag of je de relatie wilt verbeteren en versterken of eerder ondermijnen. Het uiteindelijke doel is om alvorens je peutergedrag opspeelt, je eigen aandeel te zien en vanuit een zelfbewust volwassenenbrein op een constructieve manier te reageren.

Durf je partner het voordeel van de twijfel te geven, dit geeft jou ook de kans om te groeien als mens.

Empathie en compassie zijn essentiële sleutels om uit je oordeelmodus te blijven en je verbonden te voelen met je partner. Als je je partner te snel veroordeelt, ben je niet meer in staat om medeleven op te brengen. Besef dat jouw interpretatie altijd subjectief is. Je zoekt bovendien onbewust bewijs voor je subjectieve interpretaties.

Neem 100% verantwoordelijkheid.

Kijk uit voor slachtoffergedrag. Dit maakt immers dat je de verantwoordelijkheid bij de ander legt. Pas als je de volledige verantwoordelijkheid neemt over je beperkende patronen, kan je bewust een andere keuze maken. Bewust kiezen impliceert bovendien dat je de gevolgen draagt, ook al heeft je keuze voor- en nadelen. Sidenote: niet kiezen is ook een keuze.

Geef feedback i.p.v. kritiek.

Kritiek uiten we vanuit ons peuterbrein, feedback geven we vanuit ons volwassenenbrein. Kritiek gaat vaak over de persoon, terwijl feedback zich richt op het gedrag van de ander. De kans op een constructief gesprek is bij feedback vele malen groter. Belangrijk ook is dat je wacht om feedback te geven tot je emoties gezakt zijn. Het zal moeilijker zijn om de impulsen van je peuterbrein te onderdrukken als je het gesprek aangaat wanneer je nog emotioneel bent.

Sidenote: Je behoeften uiten in een relatie is belangrijk. Pas echter op dat het geen vorm van verborgen manipulatie wordt. Leg je een claim op je omgeving vanuit een emotionele behoefte of spreek je daadwerkelijk vanuit liefde?

Herprogrammeer jezelf door nieuwe neuronale paden aan te leggen.

De kracht van je brein bestaat erin dat je nieuwe neuronale paden kan aanleggen, als je hier bewust voor kiest. Plan bijvoorbeeld minimaal 4x per dag een moment in om bewust aan de positieve eigenschappen van je partner te denken. Op die manier focus je jezelf op het nieuwe gedrag dat je vanuit je volwassenenbrein wilt vertonen. Hoe vaker je dit herhaalt, hoe groter de kans dat je nieuwe automatische processen creëert. Simpel maar zeer effectief.

Liefhebben is belangrijker dan geliefd worden.

Echte liefde gaat niet over wat de ander voor jou doet, het gaat over hoe liefdevol je zelf bent. Alles begint bij zelfliefde. Enkel als je eigenwaarde goed zit, heb je immers de ruimte om een ander onvoorwaardelijk lief te hebben.

Begrijp me dan toch! is een vervolg op De kracht van het Enneagram, eveneens van Sandra De Clercq. Het brengt de 9 persoonlijkheidstypes van het Enneagram in kaart.

Deze boeken las ik naar aanleiding van mijn coachopleiding. Het Enneagram en de instincten zeet ik zelf in als tool om mensen te coachen en hun persoonlijkheid in kaart te brengen. Een coachingtraject zal daarom telkens starten met een diepte-interview om je Enneagramtype evenals je instinct te bepalen.